Bóng đá là môn thể thao rất được ưa chuộng và được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, với những pha va chạm, vào bóng, đá bóng, xoay người liên tục, chấn thương trong bóng đá là điều không thể tránh khỏi, đặc biệt là chấn thương ở vùng cổ chân. Do đó, để chơi bóng đá an toàn và hiệu quả, người chơi cần hiểu rõ về cấu trúc, các loại chấn thương cổ chân khi đá bóng thường gặp, nguyên nhân, cách điều trị và biện pháp phòng ngừa chấn thương này.
Mục Lục Bài Viết
Cấu trúc cổ chân
Cổ chân là khớp giữa bàn chân và cẳng chân, bao gồm:
- Xương: Bao gồm xương chày, xương mác, xương cổ chân và xương gót chân. Những xương này tạo thành khớp cổ chân, với bề mặt khớp được phủ một lớp sụn mỏng cho phép xương chuyển động trơn tru.
- Dây chằng: Các bó sợi chắc khỏe kết nối các xương với nhau và giúp ổn định khớp cổ chân. Chúng bao gồm dây chằng bên, dây chằng giữa và dây chằng bên trong.
- Cơ: Nhiều nhóm cơ bám vào vùng cổ chân như cơ chày trước, cơ chày dưới, cơ bụng chân, cơ duỗi ngắn… Các cơ này giúp gấp bàn chân lên và duỗi bàn chân xuống.
- Gân: Gân Achilles nằm sau cổ chân, kéo dài từ ba đầu cơ bắp chân đến xương gót chân. Các gân khác kéo dài từ cơ đến ngón chân.
Phức hợp cấu trúc cổ chân giúp tạo ra sự linh hoạt cho bàn chân để di chuyển sang hai bên, uốn cong lên, duỗi xuống và xoay một góc 30-50 độ. Tuy nhiên, sự linh hoạt này và bản chất của khớp tải khiến cổ chân dễ bị chấn thương khi bị xoắn mạnh hoặc di chuyển sai vị trí.
Chấn thương cổ chân khi chơi bóng đá là gì?
chấn thương cổ chân là chấn thương xảy ra ở vùng cổ chân, gây đau và ảnh hưởng đến khả năng vận động của bàn chân. Trong bóng đá, chấn thương thường gặp là bong gân, viêm gân, bong gân dây chằng hoặc gãy xương cổ chân.
Trên sân bóng đá, những va chạm, vặn xoắn liên tục khi tranh bóng hoặc đổi hướng khiến cổ chân bị vặn mạnh, vượt quá phạm vi chuyển động, dẫn đến tổn thương các thành phần của khớp. Với cấu trúc giải phẫu đặc biệt, bao gồm nhiều xương, dây chằng, gân và cơ, chấn thương ở khu vực này có tỷ lệ cao và nhiều loại tổn thương.
Bệnh chấn thương cổ chân có nguy hiểm không?
Mức độ nghiêm trọng của chấn thương cổ chân phụ thuộc vào loại chấn thương và mức độ nghiêm trọng của nó. Chấn thương nghiêm trọng ở xương và dây chằng có thể cần thời gian phục hồi lâu dài, thậm chí phải phẫu thuật và cũng có thể có nguy cơ để lại di chứng lâu dài.
Nếu không được chăm sóc đúng cách, những chấn thương nhỏ có thể rất nguy hiểm, dễ tái phát và gây ra các vấn đề mãn tính. Đau mãn tính, cứng khớp, teo cơ và yếu ở chân do chấn thương cổ chân lặp đi lặp lại sẽ cản trở khả năng vận động và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống sau này. Do đó, bất kỳ chấn thương cổ chân nào cũng cần được điều trị kịp thời và đúng cách để phục hồi hoàn toàn và ngăn ngừa biến chứng.
Các loại chấn thương cổ chân phổ biến
Trên sân bóng đá, những va chạm liên tục, vặn người và quay người khi tranh bóng hoặc đổi hướng có thể khiến cổ chân dễ bị chấn thương. Các chấn thương phổ biến bao gồm:
Bong gân cổ chân
Bong gân cổ chân (còn gọi là bong gân cổ chân) là một trong những chấn thương phổ biến nhất trong bóng đá. Bong gân xảy ra khi dây chằng bị kéo căng quá mức hoặc bị rách một phần hoặc toàn bộ, gây ra cơn đau cấp tính và sưng ngay lập tức.
Trong trường hợp bong gân nhẹ (cấp độ 1), dây chằng cổ chân bị kéo căng nhẹ. Bong gân cấp độ 2 gây đau và sưng đáng kể vì một số sợi dây chằng bị rách. Trong trường hợp bong gân cấp độ 3, toàn bộ dây chằng bị rách, gây đau dữ dội, sưng, bầm tím nghiêm trọng, mất khả năng vận động và áp lực. Bong gân thường xảy ra ở dây chằng giữa hoặc bên của cổ chân. Các triệu chứng nổi bật bao gồm: Đau và sưng ở phần ngoài/trong cổ chân, bầm tím, đau tăng khi co và duỗi bàn chân, khó ấn vào.
Viêm gân và kẹt gân cổ chân
Gân Achilles là gân khỏe nhất trong cơ thể, nhưng cũng dễ bị tổn thương do căng quá mức. Khi chạy, nhảy hoặc thay đổi hướng đột ngột, gân Achilles bị căng. Nếu tình trạng này kéo dài, nó sẽ gây ra viêm gân Achilles – sưng, đau và cứng ở khớp cổ chân sau. Ngoài gân Achilles, một số gân khác cũng thường bị viêm như gân mu bàn chân, gân khép, gân duỗi các ngón chân… Viêm gân mu bàn chân gây đau mu bàn chân khi duỗi các ngón chân, viêm gân khép gây đau mặt trong cổ chân khi đi lại…
Điểm bám gân (điểm mà gân bám vào xương) cũng có thể bị viêm do sử dụng quá mức. Viêm gân Achilles là tình trạng phổ biến do gân Achilles bị kéo căng quá mức đến xương gót chân, gây đau gót chân, đặc biệt là khi tập thể dục.
Gãy xương cổ chân
Gãy xương cổ chân thường xảy ra do va chạm mạnh trong các pha tranh bóng, va chạm, té ngã. Đây là chấn thương nghiêm trọng, gây đau dữ dội, biến dạng cổ chân, sưng tấy, tụ máu nghiêm trọng. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, gãy xương cổ chân có thể để lại di chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động sau này, thậm chí dẫn đến biến dạng, teo cơ, teo xương.
Do cấu trúc giải phẫu đặc biệt với nhiều khớp và dây chằng phức tạp, gãy xương cổ chân bao gồm gãy xương ở xương cổ chân, xương chày dưới, xương mác dưới, v.v. Điều trị đòi hỏi phải điều chỉnh chính xác và bất động lâu dài bằng thạch cao hoặc phẫu thuật cố định xương.
Nguyên nhân gây ra chấn thương cổ chân khi chơi bóng đá
Theo những người biết nhà cái bk8 thì chấn thương cổ chân khi chơi bóng đá thường xảy ra do:
- Tư thế di chuyển không đúng: Kỹ thuật di chuyển và tư thế không đúng, chẳng hạn như truy cản không chính xác, thay đổi hướng không khéo léo, v.v., có thể dễ dàng khiến cổ chân bị trẹo và cong, gây chấn thương.
- Va chạm mạnh: Những tác động mạnh từ đối thủ trong lúc tranh chấp và va chạm có thể gây gãy xương, bong gân và căng dây chằng cổ chân nếu cổ chân đột nhiên bị trẹo.
- Mặt sân không tốt: Mặt sân gồ ghề, ướt sẽ làm giảm độ bám, khiến bước chạy và dừng không ổn định, dễ bị xoắn hoặc trượt dẫn đến chấn thương cổ chân.
- Giày dép và đồ bảo hộ không phù hợp: Sử dụng giày dép không vừa vặn hoặc không có độ bám phù hợp với loại sân khiến việc chạy, dừng và đổi hướng không chính xác, và cổ chân dễ bị trẹo, gây thương tích. Đồ bảo hộ ống chân kém cũng khiến cổ chân dễ bị tác động trực tiếp.
- Làm việc quá sức: Làm việc quá sức có thể gây mỏi cơ và gân, giảm sức bền và căng cơ quá mức trong khi hoạt động, gây viêm và đứt gân và dây chằng.
- Các yếu tố nguy cơ khác: Cơ yếu, dây chằng kém linh hoạt, các bệnh lý về xương khớp, thừa cân, béo phì, di chứng chấn thương cũ… đều là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chấn thương cổ chân trong quá trình tập luyện và thi đấu.
Các triệu chứng thường gặp của chấn thương cổ chân
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và loại chấn thương, chấn thương cổ chân khi chơi bóng đá có thể biểu hiện các dấu hiệu như sau:
- Đau cổ chân: Đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, tăng lên khi vận động và gây áp lực lên cổ chân.
- Sưng và bầm tím ở cổ chân
- Khó cử động chân, cảm thấy tê liệt, yếu cơ
- Biến dạng cổ chân (nếu gãy xương nghiêm trọng)
- Đau và cứng ở vùng bám gân
- Đau và sưng dọc theo bó cơ (nếu gân bị viêm/rách)
Nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào xuất hiện ở cổ chân sau va chạm, đá không chính xác hoặc sau khi tập luyện hoặc thi đấu cường độ cao, bạn nên dừng hoạt động ngay lập tức và tìm kiếm sự trợ giúp từ chuyên gia y tế. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ rút ngắn thời gian phục hồi và ngăn ngừa biến chứng.
Cách điều trị chấn thương cổ chân khi chơi bóng đá
Tùy theo từng loại chấn thương cụ thể mà việc điều trị chấn thương cổ chân sẽ có phương pháp phù hợp:
Điều trị gãy xương cổ chân
Với gãy xương cổ chân, cần phải chẩn đoán chính xác vị trí và mức độ gãy xương. Dựa vào vị trí và mức độ gãy xương, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp:
- Gãy xương không di lệch (gãy xương thẳng): Bác sĩ sẽ cố định cổ chân bằng nẹp hoặc bó bột trong 6-8 tuần. Trong thời gian này, cần hạn chế áp lực và chuyển động. Sau khi cổ chân lành lại, bệnh nhân sẽ cần vật lý trị liệu để lấy lại sức mạnh và độ linh hoạt ở cổ chân.
- Gãy xương di lệch hoặc dập nát: Cần phẫu thuật để đưa các mảnh xương trở lại vị trí cũ và cố định chúng bằng nẹp và vít. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ cần đeo nẹp, bó bột và thực hiện các bài tập phục hồi chức năng trong thời gian dài hơn, thường là 3-6 tháng.
Điều trị bong gân cổ chân
Với tình trạng bong gân cổ chân, tùy theo mức độ nghiêm trọng sẽ có phương pháp điều trị phù hợp:
- Bong gân nhẹ (cấp độ 1, cấp độ 2): Áp dụng phương pháp RICE (nghỉ ngơi, chườm đá, băng ép, nâng cao) để giảm sưng và đau. Có thể sử dụng thuốc giảm đau và thuốc chống viêm theo chỉ định của bác sĩ. Đeo nẹp cổ chân trong 1-2 tuần. Sau đó thực hiện các bài tập vật lý trị liệu thích hợp để lấy lại sức mạnh ở cổ chân.
- Bong gân nặng (cấp độ 3): Cổ chân cần được cố định bằng nẹp hoặc bó bột trong ít nhất 6 tuần. Trong một số trường hợp nghiêm trọng khi dây chằng bị rách hoàn toàn, có thể cần phẫu thuật để đưa cổ chân trở lại đúng vị trí. Quá trình phục hồi có thể mất tới 2-3 tháng.
Tuyệt đối không tập luyện hay luyện tập khi chưa có sự cho phép của bác sĩ để tránh tái phát và chấn thương nghiêm trọng hơn.
Điều trị viêm gân cổ chân
Đối với viêm gân cổ chân, điều quan trọng là phải dừng hoạt động gây đau và để gân nghỉ ngơi. Các bước điều trị cơ bản bao gồm:
- Nghỉ ngơi, hạn chế các cử động gây đau đớn
- Chườm lạnh để giảm đau và sưng
- Sử dụng thuốc giảm đau và thuốc chống viêm theo chỉ định.
- Băng và miếng đệm nén để giảm áp lực lên gân
- Massage, nhẹ nhàng kéo giãn cơ và gân
- Các bài tập vật lý trị liệu để tăng cường sức mạnh và tính linh hoạt của gân (chỉ thực hiện khi tình trạng cấp tính đã được giải quyết)
Các chuyên gia bóng đá của bk8 cho biết nếu tình trạng viêm gân vẫn tiếp diễn và không cải thiện khi điều trị bảo tồn, bác sĩ có thể đề nghị tiêm corticosteroid tại chỗ hoặc phẫu thuật trong trường hợp đứt gân hoàn toàn. Việc quay trở lại tập luyện và thi đấu sau chấn thương gân cổ chân đòi hỏi sự kiên nhẫn và phương pháp tiếp cận dần dần để tránh tái phát.
Phòng ngừa chấn thương cổ chân
Thực hiện các biện pháp phòng ngừa đúng cách sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc chấn thương cổ chân khi chơi bóng đá:
- Khởi động kỹ trước mỗi buổi tập/trận đấu: Khởi động giúp tăng nhiệt độ cơ, cải thiện độ đàn hồi và tính linh hoạt của gân và dây chằng, giảm nguy cơ chấn thương. Khởi động ít nhất 10-15 phút bằng cách chạy bộ nhẹ, tăng tốc, xoay khớp, nhảy… và tập trung vào các vùng dễ bị chấn thương như cổ chân.
- Sử dụng giày và bảo vệ cổ chân phù hợp: Chọn giày vừa vặn với bàn chân, có độ hỗ trợ và ma sát phù hợp với từng loại sân. Đeo băng thể thao và nẹp cổ chân chất lượng tốt để giúp ổn định và giảm tác động lên cổ chân trong khi tập luyện.
- Rèn luyện sức mạnh và sự linh hoạt cho cơ cổ chân: Thực hiện các bài tập như xoay chân, nâng gót chân, bước sang ngang, nhảy dây… để tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt của cơ và gân cổ chân, từ đó hạn chế chấn thương.
- Thực hành kỹ thuật đúng: Quay, đổi hướng, giải quyết…khi thực hiện đúng sẽ giúp giảm áp lực lên cổ chân, tránh bị xoắn và chấn thương.
- Tránh gắng sức quá mức và cho cổ chân của bạn được nghỉ ngơi hợp lý: Kiểm soát khối lượng và cường độ tập luyện của bạn một cách phù hợp. Bạn nên tập luyện thường xuyên và tăng dần tiến độ để tránh quá tải đột ngột. Hãy lắng nghe cơ thể của bạn, nghỉ ngơi tốt và dành thời gian để kéo giãn và thư giãn hoàn toàn sau mỗi buổi tập.
- Không chơi bóng đá khi bị chấn thương cổ chân: Việc tiếp tục tập luyện và thi đấu sau khi chấn thương chưa lành sẽ gây ra tổn thương nghiêm trọng hơn, thậm chí dẫn đến di chứng và khiến quá trình phục hồi trở nên khó khăn. Bạn cần đợi cho đến khi cổ chân của mình hồi phục hoàn toàn và được chuyên gia y tế chấp thuận trước khi quay trở lại sân bóng.
Chấn thương cổ chân khi đá bóng là vấn đề thường gặp khi chơi bóng đá. Hiểu được nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị chấn thương đúng cách sẽ giúp người chơi theo đuổi đam mê của mình một cách an toàn và lâu dài.
